Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK), İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) ve İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin (İzBB) toplu taşımada 30 yaş üstü öğrencilere uyguladığı farklı ücret tarifesini ayrımcılık olarak değerlendirdi. Kurum, iki belediyeye toplamda 817 bin TL idari para cezası kesti. Bu karar, özellikle açık öğretim, yüksek lisans ve doktora yapan 30 yaş üstü öğrencilerin tepkisine neden olan uygulamaya son noktayı koydu.
TİHEK'in Kararı: Eşitlik İlkesi Vurgusu
TİHEK'e başvuran öğrenciler, 30 yaş üstü olmaları nedeniyle toplu taşımada farklı bir ücretlendirmeye tabi tutulmalarının Anayasa'nın 10. maddesindeki eşitlik ilkesine aykırı olduğunu savundu. Ayrıca, bu uygulamanın hayat boyu öğrenme ilkesini zedelediği ve eğitim haklarını ihlal ettiği belirtildi. İBB ve İzBB ise, farklı ücretlendirme uygulamasının ekonomik gerekçelerle ve suistimalleri önlemek amacıyla yapıldığını savundu.
TİHEK kararında, eğitim hakkının yaşa bağlı olmaksızın herkes için eşit şekilde tanınan bir hak olduğu vurgulandı. Belediyelerin uygulamasının objektif, makul ve ölçülü olmadığı değerlendirildi. Kararda, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) ve Anayasa Mahkemesi kararlarına atıf yapılarak, farklı muamelelerin meşru bir amaca hizmet etmesi ve bu amaçla orantılı olması gerektiği belirtildi.
İzBB kararında, "Toplu taşımada 30 yaşından gün almış öğrencilerin tam bilet tarifesi üzerinden ücretlendirilmesine ilişkin kararının haklı ve meşru gerekçelere dayandığı kanaati oluşmuştur. Ancak uygulamada tek ölçüt olarak 30 yaşından gün almış öğrencilerin öğrencilik hayatı devam etse bile aktif çalışma hayatına dâhil olmaları gerektiği varsayımının esas alındığı görülmüş olup kişilerin çalışma hayatına dahil olduğunu kanıtlar nitelikteki Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) kayıtları başta olmak üzere, söz konusu varsayımı destekleyen resmi verilerin de sunulmamış olması göz önüne alındığında kullanılan araç ile ulaşılmak istenen amaç arasında makul bir orantılılık bulunmadığı değerlendirilmektedir." ifadelerine yer verildi.
Belediyelerin Savunması ve TİHEK'in Cevabı
İBB, İstanbul'da 3 milyon 117 bin öğrenci içinden 30 yaşından gün almış kişi sayısının 513 bin olduğunu ve bu kişilerin abonman oranının arttığını belirterek, indirim oranında değişiklik yapmanın zorunlu hale geldiğini savundu. Ancak TİHEK, bu savunmayı yeterli bulmayarak, yaş temelinde ayrımcılığın kabul edilemez olduğunu yineledi.
TİHEK, belediyelerin öğrenci tarifesindeki yaş kriterinin ayrımcı olduğuna hükmederek, ayrımcılığı ortadan kaldırıcı tedbirleri alma yükümlülüğü getirdi. Ayrıca, iki belediyeye toplamda 817 bin TL idari para cezası kesildi. Bu karar, 2024 ortalarında İBB ve İzBB'nin 30 yaş üstü öğrencilerin aylık abonman kullanamayacağına yönelik aldığı kararın ardından geldi.
Kararın Sonuçları ve Etkileri
TİHEK'in bu kararı, Türkiye'deki tüm belediyeler için emsal teşkil edebilir. Belediyelerin, toplu taşıma tarifelerinde yaş ayrımcılığı yapmaktan kaçınması ve eşitlik ilkesine uygun düzenlemeler yapması bekleniyor. Bu karar, özellikle ekonomik zorluklar nedeniyle eğitimine devam etmek zorunda olan 30 yaş üstü öğrenciler için büyük bir rahatlama sağlayacak. Kararın uygulanmasıyla birlikte, 30 yaş üstü öğrenciler de diğer öğrencilerle aynı koşullarda toplu taşıma hizmetlerinden yararlanabilecek. Bu durum, eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanması açısından önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.
